Ανηφορίζουμε στη δυτική Μακεδονία, για να γνωρίσουμε την «πόλη των μανιταριών», να κάνουμε σκι και, φυσικά, να απολαύσουμε νοστιμιές με Μπάτζο, το τυρί ΠΟΠ της περιοχής.
Ανέγγιχτη φύση, προορισμοί για εκδρομές, μια σύγχρονη πόλη και η δυνατότητα για ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων η μανιταροσυλλογή, είναι κάποιοι από τους λόγους που θα σε οδηγήσουν στα Γρεβενά. Αν είσαι cheeselover, όμως, θα βρεις κάτι να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον σου; Ασφαλώς, αφού τα Γρεβενά περιλαμβάνονται στη ζώνη ΠΟΠ για τον Μπάτζο, ένα τυρί ιδιαίτερο και με δυνατό χαρακτήρα.
Ας περιηγηθούμε στην πόλη και τα περίχωρα, λοιπόν, πριν πάμε για φαγητό. Που θα πάμε οπωσδήποτε.
Πλατεία Αιμιλιανού
Στην κεντρική πλατεία των Γρεβενών θα νιώσετε τον παλμό της πόλης. Είναι το σημείο όπου θα βρείτε συγκεντρωμένα εστιατόρια, καταστήματα, αλλά και τη νυχτερινή ζωή της πόλης.
Πλατεία Ελευθερίας και Ρολόι
Λίγο πιο κάτω από την Πλατεία Αιμιλιανού, θα συναντήσετε την Πλατεία Ελευθερίας με το περίφημο Ρολόι, που αποτελεί το σήμα-κατατεθέν της πόλης. Με ύψος 20 μέτρα και σχήμα πεντάγωνο, υπάρχει από την Τουρκοκρατία, ενώ πριν την απελευθέρωση λειτουργούσε ως τζαμί.
Πάμε για μανιτάρια;
Στην «πρωτεύουσα των μανιταριών», η μανιταροσυλλογή πατάει στην παράδοση και την ιστορία του τόπου, με τα μανιτάρια να είναι έμβλημα και σύμβολο της πόλης.
Θα τα βρείτε να κοσμούν πάρκα, πλατείες και κόμβους, ενώ στους πρόποδες της Πίνδου, στα πυκνά δάση της περιοχής και στις όχθες των ποταμών του νομού, μπορεί να δείτε έναν πολύ μεγάλο αριθμό ειδών άγριων μανιταριών, με αρκετά να θεωρούνται σπάνια στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Πού θα βρείτε τα περισσότερα; Στο Βόιο, βόρεια του νομού, αλλά και στην ανατολική πλευρά του Όρλιακα, στη Βάλια Κάλντα και στις Μπάλτσες. Αν σας ενδιαφέρει, οργανώνονται διάφορες εκδρομές από τουριστικά γραφεία. Κι αφού το ανακαλύψετε, έπειτα μπορείτε να το δοκιμάσετε σε διάφορες τοπικές συνταγές, από μανιταρόσουπα και μανιταρόπιτα, μέχρι μανιταρομαγειρίτσα, τουρσί, λικέρ και γλυκό του κουταλιού. Στα 40 λεπτά λεπτά από τα Γρεβενά, στο χωριό Λάβδα, θα βρείτε και το Μουσείο Μανιταριών, έναν χώρο όπου εκθέτουν όλα τα μανιτάρια της περιοχής και παρουσιάζονται στο φυσικό τους περιβάλλον.
Η γοητεία του βουνού
Βάλια Κάλντα: Ο Εθνικός Δρυμός που μεταφράζεται ως «Ζεστή Κοιλάδα» από τα βλάχικα, βρίσκεται στα νότια του νομού, στο βορειοανατολικό τμήμα της οροσειράς της Πίνδου και σε έκταση περίπου 69 χιλιάδων στρεμμάτων συναντά κάποιος ένα σπουδαίο χειμερινό καταφύγιο ελληνικής πανίδας, με 72 είδη πουλιών, 6 είδη αμφιβίων και 7 είδη ερπετών, όπως και πλούσιας χλωρίδας, με πυκνά δάση μαύρης και λευκόδερμης πεύκης, όπως και οξιάς. Έχετε υπόψη σας ότι πρόκειται για μια από τις πιο κρύες και υγρές περιοχές της Ελλάδας και μην παρασυρθείτε από την ονομασία της.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Μηλιάς: Περίπου στα 15 χιλιόμετρα από την πόλη των Γρεβενών, στην περιοχή Μηλιά, μην χάσετε την ευκαιρία να επισκεφτείτε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας για να πάρετε μια… προϊστορική μυρωδιά από αρκούδες, ρινόκερους, μαστόδοντες, μαχαιρόδοντες και άλλα ζώα της προϊστορίας. Στη Μηλιά, μάλιστα, έχουν βρεθεί οι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες στον κόσμο.
Λίμνες Φλέγκα: Στο όρος Μαυροβούνι και σε υψόμετρο 1.960 και 1.940 μέτρων, οι λίμνες Φλέγκα αποτελούν σημαντικό αξιοθέατο του νομού. Εκτείνονται σε αλπικό τοπίο, επικοινωνούν μεταξύ τους και φιλοξενούν βατράχους και τρίτωνες που είναι και προστατευόμενο είδος.
Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας: Με υψόμετρο 1.646-2.115 μέτρα, 8 αναβατήρες και 16 πίστες συνολικού μήκους 16 χιλιομέτρων, το χιονοδρομικό αυτό δεν θα σας αφήσει αδιάφορους.
Χωριά: Τριγυρίζοντας στον νομό θα βρείτε πολλά χωριά, με κάποια από αυτά να είναι ιδιαίτερης ομορφιάς. Τα Βλαχοχώρια, στις πλαγιές της οροσειράς της Πίνδου, «κρύβουν» ξεχωριστές ομορφιές, με τη Σαμαρίνα (από τα πιο ορεινά χωριά της Ελλάδας), σε υψόμετρο 1.350 με 1.650 μέτρων, τη Σμίξη κοντά στο χιονοδρομικό της Βασιλίτσας, την Αβδέλλα, απ’ όπου κατάγονται οι πρώτοι Έλληνες κινηματογραφιστές (αδελφοί Μανάκη) κ.ά. Εκτός από τα Βλαχοχώρια, υπάρχουν και τα Κουπατσιοχώρια (από το τουρκικό κουπάτς, που σημαίνει δρυς-βαλανιδιά), όπως το Σπήλαιο, που είναι επίσης ένα χωριό με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά, στους πρόποδες του όρους Σταυρός, ο Ζιάκας με θέα στον Όρλιακα και ιδιαίτερο τοπίο, το Περιβολάκι, το Πανόραμα και όλα τα τα χωριά στα νοτιοδυτικά της πόλης, κυρίως γύρω από το βουνό Όρλιακας. Τα χωριά του νομού φυσικά δεν σταματούν εδώ, αλλά η λίστα είναι μεγάλη και το μόνο που σας μένει είναι να βάλετε πρώτη και να τα ανακαλύψετε. Σε αυτά θα συναντήσετε και πλήθος από γεφύρια, που χτίστηκαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας και συμβάλλουν σημαντικά στην ομορφιά του τοπίου.
Τι ξέρουμε για τον μπάτζ(ι)ο;
Ένα από τα πολύ παλιά ελληνικά τυριά, η διαδικασία παραγωγής του οποίου έχει αλλάξει ελάχιστα με τα χρόνια, είναι ο μπάτζος. Το όνομά του προέρχεται από τη διάλεκτο των Σαρακατσάνων, του κατεξοχήν νομαδικού, κτηνοτροφικού φύλου της Βόρειας και Κεντρικής Ελλάδας, όπου η λέξη «μπατζός» ή «μπατζαριό» αναφέρεται στην καλύβα που χρησιμοποιούσαν για την τυροκόμηση, ενώ «μπάτζιος» λεγόταν και ο τυροκόμος. Ο παραδοσιακός τρόπος παρασκευής του ήταν προσαρμοσμένος στις ανάγκες των φερέοικων (αρχαία λέξη που σημαίνει αυτός που κουβαλάει μαζί του το σπίτι του, ο νομάδας) κτηνοτρόφων. Βλέπετε, το γάλα, εκτός από τυρί, έπρεπε να προμηθεύσει και το βούτυρο της οικογένειας, τη μόνη διαθέσιμη λιπαρή ουσία για το μαγείρεμα, οπότε αφαιρούσαν από το τυρόπηγμα μέρος των λιπαρών του.
Στη σύγχρονη εκδοχή του, σύμφωνα με την Απόφαση του 1994 με την οποία του αναγνωρίστηκε καθεστώς Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης, ο Μπάτζος παράγεται πλέον από οργανωμένα τυροκομεία, αποκλειστικά στις περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, από μερικώς αποβουτυρωμένο πρόβειο ή/και κατσικίσιο γάλα.
Πρόκειται για ένα ημίσκληρο τυρί, χωρίς επιδερμίδα, με λευκό έως υποκίτρινο χρώμα, πολλές μικρές ακανόνιστες οπές στη μάζα του, μέγιστη υγρασία 45% και λιπαρά που δεν πρέπει να είναι λιγότερα από το 25% επί ξηρού. Η γεύση του αρκετά έως πολύ αλμυρή, υπόξινη και ελαφρά πικάντικη. Το εξαίρετο δείγμα που δοκιμάσαμε, με αναγνωρίσιμη την έντονη παρουσία κατσικίσιου γάλακτος στη μύτη και πικάντικη αλμύρα στη γεύση, μας έδωσε ένα ορεκτικότατο σαγανάκι, αποκαλύπτοντας και μια ηπιότερη πλευρά του τυριού, καθώς το ψήσιμο απομάκρυνε μέρος από το αλάτι του.
Στις ταβέρνες και τα εστιατόρια της περιοχής θα δοκιμάσετε Μπάτζο σαγανάκι, μπατζοκροκέτες (τυροκροκέτες δηλαδή), το τυρί στη φυσική του μορφή, αλλά και πίτες. Εξαιτίας στη έντονης γεύσης και της αλμυρότητάς του, ταιριάζει ιδιαίτερα με τσίπουρο.
Δύο τοπικές συνταγές με μπάτζ(ι)ο
Μπάτζος σαγανάκι
Υλικά
2-3 κομμάτια μπάτζο (φέτες) πάχους 1,5-2 εκ.
1 βαθύ πιάτο με κρύο νερό
1 πιάτο με αλεύρι
εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο
χυμός ή φέτες λεμονιού
Εκτέλεση
Βουτάτε στο νερό και από τις δύο πλευρές τις φέτες του τυριού. Έπειτα τις περνάτε από το αλεύρι και τις τινάζετε ελαφρά να φύγει το περιττό.
Σε ένα τηγάνι σχετικά βαθύ έχετε βάλει το ελαιόλαδο να κάψει. Πριν καπνίσει και σε μέτρια φωτιά «ψήνετε» το σαγανάκι, πρώτα από τη μία πλευρά,, για 2-3 λεπτά. Με σπάτουλα και προσοχή για να μη φύγει το αλεύρι ή να μη σπάσει, γυρνάτε και από την άλλη πλευρά και αφήνετε άλλα 1-2 λεπτά. Σερβίρετε σε πιάτο με λεμόνι στο πλάι.
Τραχανόπιτα με Μπάτζο χωρίς φύλλο
Υλικά
400 γρ. καβουρμά βοδινό ή σύγλινο χοιρινό
εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο
1 ¼ lt νερό
½ κιλό τραχανά, ξινό ή γλυκό
250-300 γρ. τυρί μπάτζ(ι)ο, θρυμματισμένο
Εκτέλεση
Κόβετε τον καβουρμά ή τα σύγλινα σε μικρά κυβάκια και τα καβουρδίζετε σε λίγο ελαιόλαδο, να πάρουν χρώμα.
Βράζετε τον τραχανά σε νερό, σε αναλογία 1:3,5 μέχρι να χυλώσει. Προσθέτετε τον καβουρμά ή το σύγλινο και το τυρί. Ανακατεύετε καλά και μεταφέρετε σε βουτυρωμένο ταψί. Το μέγεθος πρέπει αν είναι τέτοιο ώστε η πίτα να μην ξεπερνά σε ύψος τα 2,5 εκ.
Προθερμαίνετε τον φούρνο στους 180ᵒC, στις αντιστάσεις πάνω κάτω.
Βάζετε στην επιφάνεια της πίτας, διάσπαρτα, κομματάκια βουτύρου.
Ψήνετε την πίτα για περίπου 1 ώρα, μέχρι να ροδίσει και να τραγανίσει η επιφάνεια και να μείνει χωρίς υγρά στο εσωτερικό της.
Την αφήνετε για 10-15 λεπτά να ησυχάσει και να κρυώσει λίγο πριν την κόψετε. Ως κύριο πιάτο, μπορείτε να τη συνοδεύσετε με βραστά λαχανιά εποχής σε σαλάτα, με λαδολέμονο.
